बालकाच्या व्यक्तिमत्वाच्या आणि बौद्धिक विकासाच्या दृष्टीने त्याच्या प्राथमिक शिक्षणाचा पाया अत्यंत महत्त्वाचा असतो. याच टप्प्यात मूल भाषा, विचारशक्ती आणि आकलन विकसित करू लागते. त्यामुळे शिक्षणाची सुरुवात मातृभाषेतून करणे आवश्यक आहे. राष्ट्रीय शैक्षणिक धोरण (NEP 2020) देखील याच गोष्टीवर भर देते की, मूल जन्मत: ज्या भाषेच्या वातावरणात वाढते, तीच भाषा त्याच्या बौद्धिक व भावनिक विकासासाठी सर्वाधिक उपयुक्त ठरते.
मातृभाषेमधून शिक्षणाचे महत्त्व:
१. नैसर्गिक आकलन आणि बौद्धिक वाढ
मातृभाषेमधून शिक्षण घेतल्याने मूल सहजतेने गोष्टी समजू शकते आणि त्याचे विचारमंथन सुलभ होते. कारण मातृभाषा ही त्याच्या घरातील आणि सामाजिक जीवनातील प्राथमिक संवादाची भाषा असते. त्यामुळे शिकण्याची प्रक्रिया अधिक स्वाभाविक आणि प्रभावी ठरते.
२. भावनिक आणि मानसिक स्थैर्य
मुलाला जेव्हा मातृभाषेतून शिकवले जाते, तेव्हा तो स्वतःला सुरक्षित आणि आत्मविश्वासपूर्ण अनुभवतो. नवीन भाषा शिकताना येणाऱ्या अडचणींमुळे होणारा गोंधळ आणि नैराश्य टाळता येते.
३. सर्जनशीलता आणि विचारक्षमतेला चालना
मातृभाषेतून विचार करणे सोपे जाते, त्यामुळे मूल अधिक कल्पक आणि विचारशील बनते. स्वतःचे विचार स्पष्ट मांडणे आणि सर्जनशील उपक्रम करणे शक्य होते.
४. भारतीय संस्कृतीशी नाळ जोडणे
मातृभाषेमुळे मुलांना आपल्या संस्कृतीची, परंपरांची आणि ऐतिहासिक वारशाची ओळख होते. त्यामुळे राष्ट्रीय अस्मिता आणि संस्कार यांची रुजवण होते.
५. नवीन भाषा शिकण्याची क्षमता वाढते
मातृभाषेचा मजबूत पाया असेल, तर मूल इतर भाषादेखील सहज आत्मसात करू शकते. कारण एक भाषा समजून घेतल्यावर तिची व्याकरणात्मक आणि भाषिक संरचना इतर भाषांशी तुलना करून शिकण्यास मदत होते.
शिशुवाटिकेतील शिक्षण आणि मातृभाषेचे योगदान:
शिशुवाटिका (Preschool) हा प्राथमिक शिक्षणाचा पहिला टप्पा आहे, जिथे मूल शाळेच्या वातावरणाशी परिचित होते. या टप्प्यावर मातृभाषेतून शिक्षण देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे, कारण –
- मूल नैसर्गिक पद्धतीने शिकते, आणि नवीन गोष्टी आत्मसात करण्यासाठी मातृभाषा अधिक उपयुक्त ठरते.
- गाणी, गोष्टी, नाटक, चित्रकला यांसारख्या शिक्षणपद्धती मातृभाषेत अधिक परिणामकारक ठरतात.
- मुलांमध्ये संवाद कौशल्य आणि सामाजिक सुसंवाद वाढतो.
Leave a Reply